اوضاع سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی مصر در دوره محمدعلی پاشا خدیو مصر ( 1265 ه.ق- 1220 ه.ق / 1805 م - 1848 م )

استقرار حکومت محمد علی پاشا (1265-1220ه.ق/1805-1848م)، آغاز دوره جدیدی در تاریخ مصر است، در این دوران تحولات و اصلاحات سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و نظامی مهمی در این سرزمین روی داد. ضعف و انحطاط دولت عثمانی، اوضاع آشفته و نابسامان مصر، اختلافات مملوکان، رقابت میان دول انگلیس و فرانسه که منجر به حمله ناپلئون بناپارت (1769-1821م) به مصر شد، همراهی و کمک مردم مصر و علمای الازهر به محمد علی پاشا در مبارزه با پاشاهای ترک، مملوکان و انگلیسیها، حکم تایید سلطان سلیم سوم(1222-1203ه.ق/1788-1807م)، سلطان وقت عثمانی برای پاشایی او و از همه مهمتر هوشیاری، موقعیت شناسی، فراست و فرصت طلبی اش، مقدمات و زمینه های به قدرت رسیدن محمد علی پاشا را فراهم نمود. دوران حکومت محمدعلی پاشا حدود 43 سال طول کشید که منشا تحولات گسترده ای در مصر شد و نتایج و تاثیرات فراوان و گسترده ای را در این سرزمین و سایر سرزمینهای اسلامی نهاد، مصر مورد توجه دول جهان قرار گرفت و به عنوان یک دولت قدرتمند معرفی شد، البته حکومت محمد علی پاشا دارای عیوب، ایرادات و اشکالاتی بود، ولی او به الحق شایسته ترین فرمانروایی تاریخ معاصرمصر است. اقدامات و اصلاحات محمد علی پاشا در مصر برای پیشبرد و مستحکم کردن پایه های قدرت خویش، تداوم آن و تقویت بنیه سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، نظامی و فرهنگی این کشور، جدائی مصر از دولت عثمانی، تبعیت و پیروی از دول اروپایی، چگونگی روابط وی با آنان و ناشی از بلندپروازیها و جاه طلبی ها او بود. البته علل و عواملی باعث شد که محمد علی پاشا در این امر خطیر شکست بخورد، از جمله اختلافاتش با دولتهای انگلیس و عثمانی، استبداد و جاه طلبی های او، شورشهای مردم مصر به دلیل گرفتن مالیاتهای سنگین، سیستم سربازگیری اجباری و انحصارطلبی محمد علی پاشا و خاندانش بر تمام امور این سرزمین و از همه مهمتر مقابله دول پنجگانه اروپا با وی که منجر به انعقاد پیمان لندن در سال 1840م شد، به طوریکه پیامدهای آن قیمومت مصر توسط فرانسویان و انگلیسها و تضعیف حکومت محمد علی پاشا در این سرزمین بود. با مرگ محمد علی پاشا جانشینان وی افرادی لایق و سیاستمداری نبودند، چنانچه سیاست و عملکرد آنان باعث شد که مصر از لحاظ سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و نظامی تضعیف شود و این امر تبعات بسیار بدی را برای این سرزمین به بار آورد که منجر به حمله انگلیسیها به مصر و اشغال آنجا در سال 1882م شد. واژه های کلیدی : محمد علی پاشا، مصر، طهطاوی، اصلاحات، فرانسه، عثمانی، ابراهیم پاشا، انگلستان.